W dniach od 16 do 18 października br. Politechnika Koszalińska organizuje konferencję pod nazwą „Konstelacja Szkół Naukowych w Inżynierii Mechanicznej”. Konferencji przewodniczy dr hab. inż. Dariusz Lipiński, prof. PK. Wydarzenie obejmie cztery szkoły naukowe, w tym organizowaną już od 50 lat w różnych ośrodkach naukowych Szkołę Naukową Obróbki Ściernej.

O idei szkół naukowych i dorobku Szkoły Naukowej Obróbki Ściernej rozmawiamy z przewodniczącym jej Komitetu Naukowego, prof. dr. hab. inż. Wojciechem Kacalakiem. 

– Panie Profesorze, po co tworzy się szkoły naukowe?

– Autorzy artykułów naukowych publikowanych w czasopismach mogą, z dużym opóźnieniem, na podstawie cytowań, wnioskować o znaczeniu swojej publikacji. W takiej sytuacji nie występuje jednak interakcja między autorem i odbiorcami wyników jego pracy. Konferencje naukowe przyczyniają się do wymiany wiedzy, ale, co ważne, również do upowszechniania wzorców dobrej metodyki badań i wdrożeń, kreatywności oraz nowych koncepcji. Konferencje, mimo że wprost nie gwarantują przyrostu punktów naliczanych za osiągnięcia, to jednak tworzą podstawy efektywnego rozwoju naukowego.

– Szkoły naukowe, które zaprezentują swój dorobek podczas konferencji organizowanej w połowie października, mają różny dorobek i różną tradycję. Jaki jest obszar funkcjonowania poszczególnych szkół?

– Najstarszą jest XLV Szkoła Naukowa Obróbki Ściernej, zainicjowana w 1973 roku w Karpaczu przez Politechnikę Wrocławską. Uczestniczyłem w tym wydarzeniu jako młody asystent u boku prof. Tadeusza Karpińskiego, współtwórcy Katedry Inżynierii Produkcji Wydziału Mechanicznego Politechniki Koszalińskiej. Obecnie mam zaszczyt pełnić funkcję przewodniczącego Komitetu Naukowego tej szkoły. Nieco młodszą jest XVI Szkoła Obróbki Skrawaniem organizowana od 2000 roku, której przewodniczy prof. dr hab. inż. Piotr Cichosz z Politechniki Wrocławskiej. Rozwój nowych technologii związany zarówno z technologiami przyrostowymi, hybrydowymi jak i wymaganiami stawianymi przed Przemysłem 4.0 spowodował rozszerzenie działalności Szkół o te obszary. W związku z powyższym powołano dwie nowe: Naukową Szkołę Automatyzacji Produkcji, której przewodniczy prof. dr hab. inż. Mirosław Pajor z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego oraz Naukową Szkołę Technologii Przyrostowych, której przewodniczy dr hab. inż. Błażej Bałasz, prof. PK.

– Wróćmy do Naukowej Szkoły Obróbki Ściernej. Czy w ciągu 50 lat jej funkcjonowania zmieniał się cel i profil badań?

– Historia Naukowej Szkoły Obróbki Ściernej jest bogata w wydarzenia naukowe, nowe idee i pomysły oraz ich realizacje, a także we współpracę naukowców i przedsiębiorców. W coraz większym stopniu ukierunkowana jest na wspieranie rozwoju firm, które sukces rynkowy zawdzięczają bezcennym wartościom niematerialnym, a w szczególności zasobom w postaci patentów, zgromadzonej wiedzy, wzorów użytkowych, znaków firmowych i opanowanych technologii, a także unikatowemu wyposażeniu i zaplanowanym inwestycjom. Tworzyła się z inicjatywy środowisk naukowych, zapoczątkowana na pierwszym spotkaniu w Politechnice Wrocławskiej, z udziałem Profesora Władysława Chowańca, kierowana następnie przez Profesora Henryka Żebrowskiego, później inspirowana przez Profesora Kazimierza Oczosia, rozwijała się, doskonaliła i szybko stała się forum wymiany informacji o najnowszych odkryciach naukowych, wiedzy o nowych narzędziach i metodach obróbki, nowych zastosowaniach i nowych projektach.

– Konferencje dotyczące Naukowej Szkoły Obróbki Ściernej odbywają się naprzemiennie w różnych uczelniach technicznych. Jakie doświadczenia przyniosły kolejne edycje konferencji?

– Faktycznie, konferencje odbyły się w większości uczelni technicznych, w ostatnim okresie m.in. w Politechnice Poznańskiej, Politechnice Lubelskiej, Politechnice Rzeszowskiej oraz w Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie. Kilkakrotnie ich organizatorem była Politechnika Koszalińska. Naukowa Szkoła Obróbki Ściernej jest już starsza od wielu jej uczestników. Ma doświadczenie wynikające z dojrzałości i zachowuje ducha młodości. Realizuje wiele inicjatyw ważnych dla naszych środowisk naukowych i dąży do tego, aby wszyscy uczestnicy mogli stwierdzić, że wypełniły się ich oczekiwania, że warto było opublikować własne prace i wysłuchać osiągnięć innych.

– Dzięki szkole naukowej mogą się spotkać bardzo doświadczeni, uznani naukowcy i bardzo młodzi badacze. Niektórzy z nich stawiają w nauce dopiero pierwsze kroki. Jaki jest efekt takich spotkań?

– Szkoła naukowa jest miejscem do dyskusji doktorantów i habilitantów z profesorami, którzy mogą być recenzentami ich dorobku. Wiele nowych pomysłów na projekty badawcze tam powstaje i zyskuje poparcie oraz pomocne współdziałanie. Multiplikują się efekty wymiany doświadczeń i optymalizują przedsięwzięcia naukowe. Naukowa Szkoła Obróbki Ściernej jest przykładem znaczenia i korzyści wynikających z wymiany koncepcji, doświadczeń oraz organizowania współpracy naukowej i wspólnych publikacji, jest elementem efektywnego rozwoju naukowego wielu zespołów, a obecnie dodatkowo umożliwia publikację wybranych prac w indeksowanych czasopismach naukowych. Nic tak skutecznie nie wyzwala potencjału twórczego naukowców, jak interaktywne porównywanie własnych osiągnięć z najlepszymi wzorcami.

– Jak w tych porównaniach wypada nasza uczelnia? Jaka jest pozycja Politechniki Koszalińskiej w obszarze badań dotyczących obróbki ściernej?

– Zespoły Politechniki Koszalińskiej należą do najbardziej aktywnych.

– Powierzenie Panu Profesorowi funkcji przewodniczącego Komitetu Naukowego Naukowej Szkoły Obróbki Ściernej jest potwierdzeniem tego, że jest Pan największym autorytetem w tym obszarze nauki w Polsce. Co Pan sam uważa za swoje najważniejsze osiągnięcia w tej dziedzinie?

– Do ważnych osiągnięć zaliczyłbym: wykształcenie szkoły naukowej w zakresie nowych metod precyzyjnej obróbki ściernej oraz zastosowań sztucznej inteligencji w technologii maszyn, wypromowanie 18 doktorów z tego zakresu, uzyskanie ponad 120 patentów, współautorstwo ponad 500 publikacji naukowych, w tym ponad 130 publikacji zagranicznych w czasopismach i wydawnictwach o światowym zasięgu. Istotne osiągnięcia to także: kierowanie 17 projektami badawczymi Komitetu Badań Naukowych, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Narodowego Centrum Nauki oraz wieloma projektami przemysłowymi, co przyczyniło się do opracowania wielu innowacji indukowanych badaniami naukowymi.

– W 2022 roku zespół Pana Profesora uzyskał Zachodniopomorskiego Nobla za wdrożenie innowacyjnych narzędzi z mikroagregatami ściernymi. To wdrożenie mieści się w obszarze badań dotyczących obróbki ubytkowej. Czy tak spektakularne, głośne osiągnięcia stają się bodźcem do tego, by badania jeszcze bardziej zintensyfikować?

– Ważne są nagrody, które odbiera się w blasku fleszy. Ale równie ważna jest sama satysfakcja z pomyślnie przeprowadzonego eksperymentu naukowego, czy udanego wdrożenia przemysłowego.

– Czy można się spodziewać, że w najbliższych latach naukowcy z kierowanej przez Pana Profesora Katedry sięgną po równie prestiżowe nagrody jak Zachodniopomorski Nobel?

– Realizowane są prace dotyczące: nowych narzędzi, projektowania funkcjonalnych struktur wewnętrznych o niskiej masie i właściwościach dedykowanych do określonych zastosowań, wytwarzania cienkich warstw węglowych na powierzchniach wygładzanych diamentowymi foliami ściernymi, kształtowania powierzchni o strukturach teksturowanych z wykorzystaniem wzorców biomimetycznych.

Rozmawiał: Jarosław Jurkiewicz 

Zdjęcia Adam Paczkowski/Politechnika Koszalińska 

Więcej informacji o konferencji "Konstelacja Szkół Naukowych w Inżynierii Mechanicznej 2023" można znaleźć na stronie: https://ksn2023.tu.koszalin.pl/