Do niedzieli (17 sierpnia) w koszalińskim muzeum można oglądać wystawę „Sztuka mimo wszystko”, której tematem jest twórczość wybitnych powojennych artystów: rzeźbiarza Franciszka Duszeńki i architekta Adama Haupta (ich wspólnym dziełem jest m.in. koszaliński Pomnik Wdzięczności).

Jedną z kuratorek ekspozycji jest dr hab. Katarzyna Radecka, prof. PK z Wydziału Architektury i Wzornictwa Politechniki Koszalińskiej.

Podczas zaplanowanego na niedzielę (17 sierpnia, godz. 12) finisażu wystawy pani profesor opowie o twórczości obu artystów. Wydarzenie to będzie nie tylko okazją do pożegnania ekspozycji, ale także do udziału w promocji katalogu i do obejrzenia prezentacji multimedialnej, dzięki której będzie można zobaczyć materiały nieujęte w ramach wystawy.

W imię artystycznej wolności

Udostępniona pod koniec czerwca 2025 r. wystawa „Sztuka mimo wszystko” to opowieść o twórczości, która przetrwała pomimo traumatycznych doświadczeń wojennych odciskających trwałe piętno na psychice, często na całe życie. To sztuka powstała w czasach niepewności, lęku o przyszłość oraz przetrwanie w trudnych latach powojennych. W okresie, gdy życie artystów i ich dzieła były pod ścisłą kontrolą, a twórczość często wykorzystywano do celów propagandowych, tacy artyści jak Franciszek Duszeńko – rzeźbiarz, oraz Adam Haupt – architekt, musieli balansować między spełnianiem oczekiwań władzy a zachowaniem swojej artystycznej wolności.

Duszeńko i Haupt współpracowali przy wielu projektach pomnikowych, których forma i treść często zawierały subtelne, ukryte przesłania – komentarze do sytuacji politycznej. Choć ich dzieła na pierwszy rzut oka mogły wydawać się zgodne z obowiązującą linią propagandową, przy bliższym spojrzeniu ujawniały głębsze, często krytyczne treści czy ukryte symbole.

Artystów połączyła wspólna przeszłość – lwowskie korzenie, działalność w Armii Krajowej oraz wspólna praca w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku (jeszcze w czasach, gdy jej siedziba znajdowała się w Sopocie). Na gruncie zawodowym zrodziła się między nimi przyjaźń, która zaowocowała wybitnymi realizacjami, takimi jak Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte, Pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince oraz ich pierwsze wspólne dzieło – Pomnik Wdzięczności w Koszalinie.

Te trzy monumentalne realizacje są tematem wystawy, która po raz pierwszy w pełni przedstawia współpracę obu artystów, uwzględniając zarówno kontekst polityczny, jak i kwestie cenzury. Wystawa jest również hołdem dla Franciszka Duszeńki w setną rocznicę jego urodzin – Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwałą z dnia 24 lipca 2024 roku ustanowił Franciszka Duszeńkę patronem roku 2025.

Kuratorskie oprowadzanie

Warto dodać, że wystawa jest efektem porozumienia o współpracy, którego jednym z sygnatariuszy jest Politechnika Koszalińska. Przedsięwzięcie powstało w ramach projektu badawczego dr hab. Katarzyny Radeckiej, prof. PK pt. „ Przeżycia zastygłe w materii. Adam Haupt wojna a twórczość”.

W trakcie trwania ekspozycji dwa razy można ją było obejrzeć wspólnie z kuratorkami. Podczas oprowadzania kuratorskiego zorganizowanego 3 sierpnia br. prof. Katarzyna Radecka przedstawiła biografie profesorów Franciszka Duszeńki i Adama Haupta, wskazując na okoliczności, które mogły wpłynąć na wybór ich drogi twórczej. Omówiła metody pracy artystów oraz zwróciła uwagę na charakterystyczne cechy ich realizacji, w których – za pomocą subtelnych środków wyrazu – umiejętnie przemycali istotne dla siebie wartości, nadając niektórym pomnikom nowe, ukryte znaczenia. W ten sposób starali się wpływać na ich interpretację, jednocześnie skutecznie wymykając się obowiązującej wówczas cenzurze.

Wśród poruszonych wątków znalazły się również losy koszalińskiego Pomnika Wdzięczności, które były impulsem do rozmowy o roli sztuki w przestrzeni publicznej oraz o współczesnych dylematach związanych z zachowaniem lub reinterpretacją dziedzictwa okresu PRL.

Na zdjęciach: zwiedzanie wystawy wspólnie z jej kuratorką, dr hab. Katarzyną Radecką, prof. PK (3 sierpnia 2025 r.).

Zdjęcia: Muzeum w Koszalinie